Dakord, në Shqipëri po ecën kinemaja, po shtohen prodhimet, rriten podcast-et, mediat sociale janë më aktive se kurrë. Por ndoshta ajo që s’e kemi vënë re sa duhet, është se gjatë këtyre kohëve të fundit kemi pasur një valë librash të mirë nga autorë shqiptarë!
Po flasim për vepra të plota, të thella, me stil të formuar. Nëse s’e ke ndjerë ende se jemi në ca ditë të mira të letërsisë bashkëkohore - falë këtyre autorëve shqiptarë - ja ku t'ia fillosh, me këta katër emra: Ledia Xhoga, Mira Kazhani, Jehona Kicaj dhe Pajtim Statovci.
Ledia Xhoga – "Keqkuptimi"
Romani më i fundit i Ledia Xhogës, "Keqkuptimi" (origjinali "Misinterpretation"), është jo vetëm një arritje letrare, por edhe ndër më të përfolurit e kësaj vjeshte. Libri është përzgjedhur si një nga kandidatët për Booker Prize 2025, çka përbën një moment historik për një shkrimtare me origjinë shqiptare.
Romani ndjek jetën e një përkthyeseje dhe një shqiptari që mbërrin në SHBA për të ndërtuar një jetë të re, dy personazhe të ndarë nga gjithçka përveç një keqkuptimi të përbashkët që i lidh. Tema si identiteti, trauma, mungesa e përkthimit emocional dhe kulturor, janë trajtuar me një delikatesë të admirueshme.
Ledia Xhoga tregon me "Keqkuptimin" se nuk shkruan për të provuar sa shumë di. Shkruan për të ndarë një ndjesi që lexuesi s’e harron kollaj. Një libër për distancën mes njerëzve edhe kur ndodhen përballë njëri-tjetrit.
Mira Kazhani – "Një ditë tjetër"
Në një vit të mbushur me shumë ngjarje të zhurmshme, gazetarja Mira Kazhani zgjodhi të rrëfejë përmes një libri një betejë personale. "Një ditë tjetër" është një roman i shkruar me ndjeshmërinë e përvojës dhe këtë e ndjen që në faqet e para.
Libri flet për përballjen e autores me kancerin e gjirit, për kujdesin dhe dashurinë mes grave, për ndjeshmërinë në kohë të vështira. Nuk është një libër që “e mbaron shpejt”, është një libër që “të mban aty derisa ta mbarosh”.
Gjuha është e qartë, elegante dhe e sinqertë. Duket që është shkruar për të dhënë diçka, jo për të marrë duartrokitje.
Jehona Kicaj – "ë"
Jehona Kicaj është një zbulim i veçantë i këtij sezoni. E lindur në vitin 1991 në Kosovë, e rritur në Gjermani, ajo debuton me romanin "ë", një titull i pazakontë, që bëhet menjëherë emblemë e gjithë librit.
“ë” është një roman për heshtjen, për emigrimin, për pasigurinë që sjell një gjuhë që nuk është e jotja. Heroina e librit është një vajzë që ka lënë Kosovën si fëmijë dhe rritet në një Gjermani ku asgjë nuk i përket plotësisht, as gjuha, as jeta, as vetvetja.
Romani është shpërblyer me çmimin HANNA 2025 në Gjermani. Juria e përshkroi veprën si “një shqisë e shtatë që shikon përmes traumës, përmes gramatikës, përmes gjithë asaj që mbart një fjalë e pathënë.”
Pajtim Statovci
Autori i fundit nuk ka një "botim vjeshtor" si autoret më lart, por s'mund të lihet pa u përmendur. Pajtim Statovci ka lindur në Kosovë në vitin 1990 dhe është rritur në Finlandë që nga mosha 2-vjeçare, ku edhe ka ndërtuar një karrierë ndërkombëtare si shkrimtar. Ai ka studiuar letërsi krahasuese në Universitetin e Helsinkit dhe skenar në Universitetin Aalto.
Romani i tij i parë, "My Cat Yugoslavia", u përkthye në shumë gjuhë dhe mori vëmendje të madhe për mënyrën se si ndërthur realitetin me elemente të magjishëm. Por ishte "Bolla", romani i tij i tretë, që fitoi çmimin prestigjioz Finlandia, duke u bërë shkrimtari më i ri që e ka fituar ndonjëherë.
"Bolla" është historia e një dashurie të pamundur mes dy burrave në kohë lufte në Kosovë, dhe rrëfimi ndërthur ndjenjën me tmerrin, realitetin me mitin.
Emri i Statovcit u rendit sërish në listat letrare për romanin e tij të fundit "A Cow Gives Birth at Night", i nominuar dhe fitues i çmimit Finlandia. Letërsia e tij po kalon përtej kufijve, gjeografikë dhe gjuhësorë, pa humbur identitetin që e bën atë të veçantë.
