English
Lifestyle

A e ndjenë kafshët tërmetin në Turqi dhe Siri përpara se të ndodhte?

A e ndjenë kafshët tërmetin në Turqi dhe Siri përpara

Nëpër rrjete sociale, janë shfaqur video të kafshëve që sillen në mënyrë të çuditshme përpara tërmetit shkatërrues që goditi Turqinë dhe Sirinë javën e kaluar. Pamjet tregojnë qentë që lehin dhe zogjtë që fluturojnë në mënyrë të çrregullt në prag të tragjedisë, e cila ka vrarë më shumë se 38,000 njerëz.

Njerëzit shpesh raportojnë sjellje jonormale te kafshët, por çfarë thotë shkenca për këtë? A kanë kafshët "shqisë të gjashtë"?

Në vitin 373 para lindjes së Krishtit, autori romak Aelian shkroi se kafshët, përfshirë minjtë, gjarpërinjtë dhe urithët, braktisën qytetin grek Helike, disa ditë para se një tërmet të shkatërronte vendin.

Mendimet se kafshët arrijnë të parashikojnë tërmetin ekzistojnë prej shekujsh. Janë raportuar mace që lëvizin si të trembura, pula që ndalojnë së bëri vezë, bletë që largohen nga kosheret. Të zotët e kafshëve shtëpiake pretendojnë prej kohësh se kanë qenë dëshmitarë të momentit kur qentë dhe macet shfaqnin sjellje të çuditshme, disa minuta para se të dridhej toka. Sipas tyre, qentë lehnin papushim pa ndonjë arsye të dukshme ose ishin nervozë dhe të shqetësuar.

Çfarë ndiejnë kafshët?

Çfarë ndiejnë kafshët mbetet ende një mister. Një teori përkrah idenë se kafshët, duke përfshirë këtu edhe ato shtëpiake, e ndiejnë Tokën të dridhet para njerëzve. Ide të tjera sugjerojnë që kafshët arrijnë të kuptojnë ndryshimet elektrike në ajër ose gazin e çliruar nga Toka.

Kur godet një tërmet, valët sizmike dalin nga epiqendra e lëkundjes. Valët primare - valët e para - janë më të vogla dhe kryesisht njerëzit nuk i dallojnë. Ato u paraprijnë valëve dytësore më të forta, të cilat mund të tundin tokën dhe të rrëzojnë ndërtesat. Kafshët - të cilat kanë shqisat më të mprehta të dëgjimit dhe nuhatjes - mund t'i ndiejnë sekonda ose minuta para njerëzve.

A mund të shërbejnë kafshët si një sistem paralajmërimi?

Tërmetët janë një dukuri e papritur. Sizmologët nuk zotërojnë asnjë mjet që të llogarisë saktësisht kur mund të ketë lëkundje. Rreth 500,000 tërmete ndodhin çdo vit në Tokë. Prej tyre, 100,000 mund të ndjehen nga njerëzit dhe diku te 100 shkaktojnë dëme.

Një nga vendet me të rrezikuara nga tërmetet është Japonia. Prej vitesh, studiuesit japonezë merren me vrojtimin e kafshëve për të zbuluar nëse ata arrijnë të parashikojnë tërmetet.

Sizmologët amerikanë nga ana tjetër janë skeptikë. Edhe pse ka raste të shumta të dokumentimit të sjelljeve të çuditshme të kafshëve, Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara (USGS), një agjenci qeveritare që ofron informacion shkencor për Tokën, thotë se midis sjelljeve të kafshëve dhe tërmeteve nuk ka asnjë lidhje.

“Ajo me të cilën kemi të bëjmë është thjesht anekdotë,” është shprehur më parë Andy Michael, një gjeofizikan në USGS. “Kafshët reagojnë ndaj kaq shumë gjërave, kështu që vështirë të kemi një studim të saktë të sinjaleve të tyre.”

Rubert Sheldrake, biolog dhe autor i shumë librave për qentë, është shprehur se “duhet të ketë një lidhje midis kafshëve dhe tërmeteve". Sipas tij, jo të gjithë tërmetet shkaktojnë nervozizëm te kafshët.

Sheldrake bëri studimin e tij duke parë reagimet e kafshëve, para lëkundjeve të mëdha. Ai mori në shqyrtim tërmetin në Kaliforni në 1994 dhe atë në Greqi dhe Turqi në 1999. Në të dyja rastet, biologu raportoi se pati sjellje karakteristike të kafshëve para tërmeteve. Qentë lehnin papushim gjatë gjithë natës, zogjtë lëviznin në kafaz të shqetësuar dhe macet fshiheshin të nervozuara.

Gjeologët nuk bien dakord me mendimin e tij. Sipas tyre, kemi të bëjmë me “efektin e përqëndrimit psikologjik”, ku njerëzit kujtojnë sjellje të çuditshme vetëm pasi ndodh një tërmet apo katastrofë tjetër natyrore. Nëse nuk do të kishte ndodhur asgjë, ata nuk do t’i kishin vënë re këto veprime.

Nga ana tjetër, Sheldrake e kundërshton këtë argument. “Nuk mendoj se të gjithë njerëzit që kanë rrëfyer për histori të tilla me kafshët vuajnë nga humbja e kujtesës,” ka thënë ai. Prej kohësh, Sheldrake thekson se nevojiten studime dhe hulumtime për kafshët, pasi mund të shërbejnë për të parandaluar shumë katastrofa. “Ajo që po e ndalon këtë hulumtin nuk është mungesa e parave, por dogmatizmi dhe mendjet e ngushta."

Burimet: National Geographic, Euronews

Mos humbisni edhe

REELS

Dhjetori është muaji ideal për t’u kujdesur për veten dhe për të përfituar. ✨ Në @31cosmetics.al , të presin këto oferta speciale: 👩‍🦰 HAIRCARE: 10–20% ulje për të gjitha produktet për kujdesin e flokëve! 💄 Make-Up: 20–25% ulje në të gjitha produktet e make-up-it! 🌸 Parfume: 20–30% ulje në aromat e preferuara! 🔥 Sete Skincare & Parfume: 20–40% ulje në kujdesin për lëkurën tuaj dhe setet me aromat më të veçanta!

✨Eleganca nuk ka nevojë të bërtasë. Palltoja “Elite” e @yosoy_class është krijuar për ju që vlerësoni stilin minimalist dhe cilësinë e vërtetë. Me 60% lesh në përbërje, ajo ofron ngrohtësi, stil dhe një ndjesi luksi që ndihet natyrshëm që në veshjen e parë. Bonus: një çmim i menduar për të qenë i përballueshëm. 🌸

@millennium.garden Christmas Market: hapësira perfekte për të kaluar kohë me miqtë, për t’u ndalur pas pune apo thjesht për të shijuar dhjetorin ashtu siç duhet. Pije të ngrohta për ditët e ftohta, street food për çdo shije, shtëpiza e ëmbëlsirave për pak ëmbëlsi dhe DJ gjatë fundjavave për ta mbajtur energjinë gjallë. 🎄🎶

Dhjetori është muaji i zgjedhjeve të bukura, i kombinimeve të reja dhe i garderobës që merr pak më shumë vëmendje. Te @paene.al , ky sezon vjen me rehati, elegancë dhe detaje që bëjnë diferencën, sepse çdo sezon meriton një fillim të bukur. 🤍

Good hair days just got better. 🩷 Bukuria e flokëve fillon nga cilësia. Hair Extensions nga @perfect.beautyzone janë të punuara me flokë natyral, të krijuara për të dhënë volum, gjatësi dhe një pamje që duket krejtësisht natyrale.

Artistja e njohur Elhaida Dani ka fituar rolin e Esmeraldes ne versionin italian te musicalit te famshem “Notre Dame de Paris” nga Riccardo Cocciante. Dani, ish-fituesja e edicionit te parë të “Voice of Italia” ka vite që performon në rolin e Esmeraldes (nga viti 2016), ne versionin francez, duke dhene shfaqje sold-out ne teatrot me te medha te botes nga Parisi ne Singapor. Si nje Esmeralda italiane, Elhaida do te performoje ne teatrot me te mira te Italise, duke perfshire edhe 4 netë ne Arena di Verona. “Notre Dame de Paris” eshte nga prodhimet e llojit “musical” me te famshem ne bote dhe ka nje cmim Guiness per hapjen me te suksesshme ndonjehere te nje musical. Prej 27 vjetesh, kjo shfaqje franceze e kompozuar nga Riccardo Cocciante dhe e shkruar nga Luc Plandomon, eshte vene ne skene mbi 5000 here dhe eshte pare nga me shume se 15 milion spektaktore.

Një fustan i bukur e ndryshon menjëherë ndjesinë e festave. ✨ Koleksioni festiv i @kraspiofficial vjen me deri në 50% ulje: i krijuar për netët që kërkojnë më shumë shkëlqim dhe prani. Një koleksion i menduar për ty që, sapo hyn në një dhomë, ndryshon energjinë e saj.

Është zhvilluar në Durrës Turneu Kombëtar i Basketbollit të Unifikuar 2025, një ditë plot plot pozitivitet,sport dhe momente frymezuese. Special Olympics Albania, me mbështetjen e Coca-Cola, solli në fushë mbi 150 sportistë që na kujtuan se sporti është për të gjithë. Një event që inspiroi, bashkoi dhe tregoi sa bukur është kur talenti dhe përfshirja shkojnë krah për krah. ❤️✨ #UnifiedSports #CocaColaBottlingShqipëria #SpecialOlympics #BasketballForAll

Lëkura jote meriton më të mirën dhe ky është momenti. ✨ Përfito 35% ulje në të gjitha injeksionet gjatë ofertës festive në Dermaluxe Clinic Tirana. Kujdes i avancuar dhe rezultate të sigurta. @dermaluxe_clinic_tirana ℹ️ Për më shumë informacion, shkoni në stories / highlights.

Ishte diss për nusen apo diçka e lezetshme për t’u përmendur? Po nusja po qesh nga sikleti apo e vlerësoi fjalimin e tij? Si e shihni ju këtë moment viral?

Did the animals feel the earthquake in Turkey and Syria before it happened?

A e ndjenë kafshët tërmetin në Turqi dhe Siri përpara

Videos have surfaced on social media of animals behaving strangely before the devastating earthquake that struck Turkey and Syria last week. Footage shows dogs barking and birds flying erratically in the wake of the tragedy, which has killed more than 38,000 people.

People often report abnormal behavior in animals, but what does science say about it? Do animals have a "sixth sense"?

In 373 BC, the Roman author Aelian wrote that animals, including rats, snakes, and urites, abandoned the Greek city of Helica, days before an earthquake devastated the country.

The idea that animals can predict earthquakes has been around for centuries. There have been reports of cats moving around as if frightened, chickens stopping laying eggs, bees leaving the hives. Pet owners have long claimed to have witnessed dogs and cats exhibiting strange behavior minutes before the earth shook. According to them, the dogs barked incessantly for no apparent reason or were nervous and restless.

What do animals feel?

What animals feel is still a mystery. One theory supports the idea that animals, including domestic animals, sense the Earth shaking before humans. Other ideas suggest that animals can sense electrical changes in the air or gas released from the Earth.

When an earthquake strikes, seismic waves emanate from the epicenter of the shaking. Primary waves - the first waves - are smaller and mostly people don't notice them. They precede stronger aftershocks, which can shake the ground and topple buildings. Animals - which have the keenest senses of hearing and smell - can sense them seconds or minutes before humans.

Can animals serve as a warning system?

Tërmetët janë një dukuri e papritur. Sizmologët nuk zotërojnë asnjë mjet që të llogarisë saktësisht kur mund të ketë lëkundje. Rreth 500,000 tërmete ndodhin çdo vit në Tokë. Prej tyre, 100,000 mund të ndjehen nga njerëzit dhe diku te 100 shkaktojnë dëme.

Një nga vendet me të rrezikuara nga tërmetet është Japonia. Prej vitesh, studiuesit japonezë merren me vrojtimin e kafshëve për të zbuluar nëse ata arrijnë të parashikojnë tërmetet.

Sizmologët amerikanë nga ana tjetër janë skeptikë. Edhe pse ka raste të shumta të dokumentimit të sjelljeve të çuditshme të kafshëve, Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara (USGS), një agjenci qeveritare që ofron informacion shkencor për Tokën, thotë se midis sjelljeve të kafshëve dhe tërmeteve nuk ka asnjë lidhje.

“Ajo me të cilën kemi të bëjmë është thjesht anekdotë,” është shprehur më parë Andy Michael, një gjeofizikan në USGS. “Kafshët reagojnë ndaj kaq shumë gjërave, kështu që vështirë të kemi një studim të saktë të sinjaleve të tyre.”

Rubert Sheldrake, biolog dhe autor i shumë librave për qentë, është shprehur se “duhet të ketë një lidhje midis kafshëve dhe tërmeteve". Sipas tij, jo të gjithë tërmetet shkaktojnë nervozizëm te kafshët.

Sheldrake bëri studimin e tij duke parë reagimet e kafshëve, para lëkundjeve të mëdha. Ai mori në shqyrtim tërmetin në Kaliforni në 1994 dhe atë në Greqi dhe Turqi në 1999. Në të dyja rastet, biologu raportoi se pati sjellje karakteristike të kafshëve para tërmeteve. Qentë lehnin papushim gjatë gjithë natës, zogjtë lëviznin në kafaz të shqetësuar dhe macet fshiheshin të nervozuara.

Gjeologët nuk bien dakord me mendimin e tij. Sipas tyre, kemi të bëjmë me “efektin e përqëndrimit psikologjik”, ku njerëzit kujtojnë sjellje të çuditshme vetëm pasi ndodh një tërmet apo katastrofë tjetër natyrore. Nëse nuk do të kishte ndodhur asgjë, ata nuk do t’i kishin vënë re këto veprime.

Nga ana tjetër, Sheldrake e kundërshton këtë argument. “Nuk mendoj se të gjithë njerëzit që kanë rrëfyer për histori të tilla me kafshët vuajnë nga humbja e kujtesës,” ka thënë ai. Prej kohësh, Sheldrake thekson se nevojiten studime dhe hulumtime për kafshët, pasi mund të shërbejnë për të parandaluar shumë katastrofa. “Ajo që po e ndalon këtë hulumtin nuk është mungesa e parave, por dogmatizmi dhe mendjet e ngushta."

Sources: National Geographic, Euronews

×