Një gazetare nga Kosova, e cila në vend të fjalës “letërnjoftim” përdori termin “kartë identiteti”, e nxiti Alban Skënderajn të shkruante diçka në lidhje me këtë dukuri të gjuhës shqipe, në rrafshin krahasues mes shqiptarëve të Kosovës dhe Shqipërisë.
“Po e shkruaj këtë herë se po e lashë do harroj si gjithmonë. Sapo pashë në televizor që edhe një gazetare e Kosovës (e ndikuar sepse po i fliste publikut të Shqipërisë) përdori fjalën ‘kartë identiteti’ dhe jo letërnjoftim, që është e njëjta fjalë, por në SHQIP dhe në Kosovë, ndryshe nga këtu, përdoret rregullisht.” – shkroi Skënderaj.
Në vijim, këngëtari u shpreh se “shqiptarët vuajnë nga kompleksi i inferioritetit” dhe kjo gjë sipas tij shpjegon përdorimin e fjalëve të huaja.
“Ju lutem në Kosovë dhe jo vetëm, mos u ndikoni nga Shqipëria që vuan nga kompleksi i inferioritetit me këto huazime të kota. Jemi ne që duhet të marrim shembull nga ju për mënyrën se si i shqipëroni fjalët me aq logjikë, thjeshtësi e përgjegjësi. E njëjta gjë ka ndodur vitet e fundit me fjalë si ‘autostradë’ etj. Është një temë e gjatë dhe shembujt janë pafund dhe banal.”
I vetëdijshëm se nuk ka njohuritë e një gjuhëtari, Albani shtoi:
“Kam jetuar shumë vite jashtë dhe nuk kam bagazhin e një gjuhëtari, edhe unë gaboj, por kam vullnetin e mirë, aq më tepër në raste kaq të dukshme! Nuk jam i paarsyeshëm të diskutoj për fjalë të huaja që kanë vite e shekuj që kanë hyrë te ne për shkaqe historike, kur pjesa dërrmuese e popullsisë ishte analfabete, por është papërgjegjësi fëminore të fusim fjalë të huaja pa kriter, aq më tepër në median e shkruar, televizione madje edhe në institucione në vitin 2020.”
Çfarë ka shkruar Albani qëndron. Shqiptarët e Kosovës, nxitur sigurisht edhe nga shkaqet historiko-politike, janë treguar më të kujdesshëm në ruajtjen e leksikut të shqipes. Sigurisht që edhe në të folmen e Kosovës nuk mungojnë fjalët e huaja, kryesisht të serbishtes dhe anglishtes, mirëpo nga ana tjetër edhe lëmi i fjalëve shqipe – të cilat ne te mund të konsiderohen edhe si arkaike – është i madh. Mjafton të përmendim terma si barnatore – farmaci apo ëmbëltore –pastiçeri për të kuptuar ndryshimin.
Megjithatë shqipja, si të gjitha gjuhët e tjera, ka ndryshuar në kohë dhe hapësirë. Disa fjalë kanë hyrë si terma të gatshëm nga gjuhët e huaja dhe thjesht janë përshtatur në shqip, sepse gjetja e një termi gjegjës është parë si e pamundur – për shembull kompjuter, bashkë me të cilin kanë hyrë edhe fjalë tastierë apo mouse.
Sidoqoftë, ndonëse ndonjëherë shqipja nuk të lehtëson punë me zëvendësimin e fjalëve të huaj, sepse biçikletës më mirë t’i themi biçikletë sesa dyrrotakësh, ka një mori fjalësh që lehtësisht mund të zëvendësojnë fjalët e huaja, për shembull: permanent – i përhershëm, inspirim – frymëzim, asistoj – marr pjesë, aks – vijë rrugore, abuzoj – keqpërdor e të tjera.
