Nëpër rrjete sociale, janë shfaqur video të kafshëve që sillen në mënyrë të çuditshme përpara tërmetit shkatërrues që goditi Turqinë dhe Sirinë javën e kaluar. Pamjet tregojnë qentë që lehin dhe zogjtë që fluturojnë në mënyrë të çrregullt në prag të tragjedisë, e cila ka vrarë më shumë se 38,000 njerëz.
Njerëzit shpesh raportojnë sjellje jonormale te kafshët, por çfarë thotë shkenca për këtë? A kanë kafshët "shqisë të gjashtë"?
Në vitin 373 para lindjes së Krishtit, autori romak Aelian shkroi se kafshët, përfshirë minjtë, gjarpërinjtë dhe urithët, braktisën qytetin grek Helike, disa ditë para se një tërmet të shkatërronte vendin.
Mendimet se kafshët arrijnë të parashikojnë tërmetin ekzistojnë prej shekujsh. Janë raportuar mace që lëvizin si të trembura, pula që ndalojnë së bëri vezë, bletë që largohen nga kosheret. Të zotët e kafshëve shtëpiake pretendojnë prej kohësh se kanë qenë dëshmitarë të momentit kur qentë dhe macet shfaqnin sjellje të çuditshme, disa minuta para se të dridhej toka. Sipas tyre, qentë lehnin papushim pa ndonjë arsye të dukshme ose ishin nervozë dhe të shqetësuar.
Çfarë ndiejnë kafshët?
Çfarë ndiejnë kafshët mbetet ende një mister. Një teori përkrah idenë se kafshët, duke përfshirë këtu edhe ato shtëpiake, e ndiejnë Tokën të dridhet para njerëzve. Ide të tjera sugjerojnë që kafshët arrijnë të kuptojnë ndryshimet elektrike në ajër ose gazin e çliruar nga Toka.
Kur godet një tërmet, valët sizmike dalin nga epiqendra e lëkundjes. Valët primare - valët e para - janë më të vogla dhe kryesisht njerëzit nuk i dallojnë. Ato u paraprijnë valëve dytësore më të forta, të cilat mund të tundin tokën dhe të rrëzojnë ndërtesat. Kafshët - të cilat kanë shqisat më të mprehta të dëgjimit dhe nuhatjes - mund t'i ndiejnë sekonda ose minuta para njerëzve.
A mund të shërbejnë kafshët si një sistem paralajmërimi?
Tërmetët janë një dukuri e papritur. Sizmologët nuk zotërojnë asnjë mjet që të llogarisë saktësisht kur mund të ketë lëkundje. Rreth 500,000 tërmete ndodhin çdo vit në Tokë. Prej tyre, 100,000 mund të ndjehen nga njerëzit dhe diku te 100 shkaktojnë dëme.
Një nga vendet me të rrezikuara nga tërmetet është Japonia. Prej vitesh, studiuesit japonezë merren me vrojtimin e kafshëve për të zbuluar nëse ata arrijnë të parashikojnë tërmetet.
Sizmologët amerikanë nga ana tjetër janë skeptikë. Edhe pse ka raste të shumta të dokumentimit të sjelljeve të çuditshme të kafshëve, Shërbimi Gjeologjik i Shteteve të Bashkuara (USGS), një agjenci qeveritare që ofron informacion shkencor për Tokën, thotë se midis sjelljeve të kafshëve dhe tërmeteve nuk ka asnjë lidhje.
“Ajo me të cilën kemi të bëjmë është thjesht anekdotë,” është shprehur më parë Andy Michael, një gjeofizikan në USGS. “Kafshët reagojnë ndaj kaq shumë gjërave, kështu që vështirë të kemi një studim të saktë të sinjaleve të tyre.”
Rubert Sheldrake, biolog dhe autor i shumë librave për qentë, është shprehur se “duhet të ketë një lidhje midis kafshëve dhe tërmeteve". Sipas tij, jo të gjithë tërmetet shkaktojnë nervozizëm te kafshët.
Sheldrake bëri studimin e tij duke parë reagimet e kafshëve, para lëkundjeve të mëdha. Ai mori në shqyrtim tërmetin në Kaliforni në 1994 dhe atë në Greqi dhe Turqi në 1999. Në të dyja rastet, biologu raportoi se pati sjellje karakteristike të kafshëve para tërmeteve. Qentë lehnin papushim gjatë gjithë natës, zogjtë lëviznin në kafaz të shqetësuar dhe macet fshiheshin të nervozuara.
Gjeologët nuk bien dakord me mendimin e tij. Sipas tyre, kemi të bëjmë me “efektin e përqëndrimit psikologjik”, ku njerëzit kujtojnë sjellje të çuditshme vetëm pasi ndodh një tërmet apo katastrofë tjetër natyrore. Nëse nuk do të kishte ndodhur asgjë, ata nuk do t’i kishin vënë re këto veprime.
Nga ana tjetër, Sheldrake e kundërshton këtë argument. “Nuk mendoj se të gjithë njerëzit që kanë rrëfyer për histori të tilla me kafshët vuajnë nga humbja e kujtesës,” ka thënë ai. Prej kohësh, Sheldrake thekson se nevojiten studime dhe hulumtime për kafshët, pasi mund të shërbejnë për të parandaluar shumë katastrofa. “Ajo që po e ndalon këtë hulumtin nuk është mungesa e parave, por dogmatizmi dhe mendjet e ngushta."
Burimet: National Geographic, Euronews
