Qëllimi i vaksinave të Covid-19 që po përhapen në të gjithë botën është të stimulojë sistemin tonë imunitar në krijimin e një përgjigjeje mbrojtëse kundër koronavirusit, veçanërisht duke gjeneruar antitrupa. Këto antitrupa qarkullojnë më pas në gjakun tonë derisa të jenë të nevojshme në të ardhmen, duke sulmuar dhe hequr koronavirusin shpejt nga trupat tanë nëse infektohemi.

Shpejtësia me të cilën komunitetet shkencore dhe mjekësore kanë zhvilluar dhe testuar këto vaksina të reja ka qenë e jashtëzakonshme. Sidoqoftë, ky afat i shkurtër na lë me disa pyetje të jashtëzakonshme.

Kryesore midis tyre është se sa do të zgjasë mbrojtja që marrim nga vaksinimi, ose nga vetë infeksioni me virusin.

Si “mban mend” sistemi imunitar

Aftësia e jashtëzakonshme e trupit tonë për të kujtuar takimet e kaluara me mikroorganizmat infektivë dhe për të ofruar mbrojtje të fuqishme kundër tyre është për shkak të fenomenit të "kujtesës imunologjike". Kjo kujtesë qëndron në qelizat e bardha të gjakut të njohura si limfocite, nga të cilat ekzistojnë dy lloje kryesore: qelizat T dhe qelizat B.

Kur trupi përballet me një sfidë të re –qoftë infeksion apo vaksinë - qelizat specifike T dhe qelizat B rekrutohen për t'u marrë me të. Versionet "memorie" të këtyre qelizave mbahen në gatishmëri në rast se e njëjta çështje haset përsëri në të ardhmen.

Janë këto qeliza B ato që janë përgjegjëse për çlirimin e antitrupave në gjak. Kur ndodh një infeksion ose vaksinim, disa prej tyre do të metamorfozohen në fabrika të specializuara për prodhimin e antitrupave, të njohura si qelizat plazmatike.

Antitrupat janë proteina, dhe si çdo proteinë tjetër, do të shpërbëhen natyrshëm dhe do të hiqen nga trupi brenda disa muajsh, në rastin më të gjatë. Aftësia e trupit tonë për të ruajtur nivelet e antitrupave pas infeksionit ose vaksinimit është rezultat i dy mekanizmave. Në fazat e hershme, nëse qelizat B të kujtesës zbulojnë ndonjë infeksion të vazhdueshëm ose vaksinë, disa do të vazhdojnë të shndërrohen në qeliza plazma të reja që prodhojnë antitrupa.

Pasi infeksioni ose vaksina është “hequr” plotësisht, qelizat B të kujtesës nuk plotësojnë më popullatën e qelizave plazmatike, e cila bie. Sidoqoftë, disa mund të vazhdojnë si qeliza plazmatike me jetë të gjatë (LLPC), të cilat mund të jetojnë për shumë vite në palcën tonë të kockave, duke prodhuar vazhdimisht dhe duke lëshuar sasi të mëdha të antitrupave. LLPC nuk krijohen gjithmonë pas një infeksioni, por nëse janë, antitrupat kundër një infeksioni specifik mund të gjenden në gjak për një kohë të gjatë pasi të jetë pastruar infeksioni.

Edhe nëse LLPC-të nuk krijohen, kjo s’do të thotë që dikush nuk mund të gjenerojë më shumë antitrupa kundër një kërcënimi, nëse haset përsëri me një të tillë në të ardhmen.

Lloji i vaksinës ndikon gjithashtu në qëndrueshmëri

Ka shumë arsye pse vaksinimi ose infeksioni jo gjithmonë ofrojnë mbrojtje që zgjat shumë. Disa nga këto janë për shkak të ndryshimeve individuale në përgjigjen tonë ndaj një vaksine të caktuar. Sidoqoftë, vetë tiparet e vaksinave përcaktojnë natyrën e përgjigjes së antitrupave gjithashtu.

Disa njerëz mund të mos prodhojnë përgjigje të mira për vaksinat e gjalla për shkak të imunitetit para-ekzistues ndaj vetë vaksinës, pasi kanë pasur tashmë një infeksion natyror. Sidoqoftë, ata që reagojnë mirë kanë tendencë t'i mbajnë përgjigjet e tyre për më gjatë. Kjo është pjesërisht për shkak të qëndrueshmërisë së vaksinës së gjallë në trup, e cila inkurajon rimbushjen afatshkurtër të qelizave plazmatike.

Ne kemi parë tashmë që shkalla me të cilën antitrupat shkatërrohen pas Covid-19 mnd të ndryshojnë, për shembull midis burrave dhe grave. Shumë nga vaksinat e reja kundër Covid bazohen në metoda dhe teknologji që kanë provuar të kenë sukses, por sa mirë do i aktivizojnë ato qelizat B “të kujtesës” dhe LLPC, duke dhënë imunitet më afatgjatë, mbetet të shihet.

Burimi: The Conversation, PLOS Biology