Nisur nga data e themelimit si institucion shtetëror, publik dhe laik, më 10.07.1920, si edhe nga fakti që viti 2020 shënon 100 vjetorin e themelimit, muaji korrik mund të konsiderohet si muaji i bibliotekës. Përgjatë historisë, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë ka kaluar nëpër një sërë faktorësh, kryesisht politikë, që rrjedhimisht e kanë dëmtuar veprimtarinë e saj, ndonëse faktet tregojnë se pavarësisht të gjithave, tradita bibliotekare në Shqipëri është e vjetër.
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë: Çfarë ishte
Siç e thamë më sipër, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë – të cilës për lehtësi do t’i referohemi në vijim si BKSH – është një institucion i themeluar relativisht vonë. Megjithatë tradita është e hershme. Dëshmitë e studiuesve kanë treguar se gjatë periudhës së Mesjetës, në oborret e princërve shqiptarë gjendeshin kancelari me bibliotekat përkatëse. Pozicioni gjeografik dhe historik i vendit, u lejonte atyre të kishin kontakt në lidhje me librat me Kostandinopojën dhe vendet përtej detit.
Një moment i vështirë për traditën bibliotekare ishte padyshim censura osmane dhe në të tilla kushte, librat mbaheshin asokohe në bibliotekat familjare ose në institucionet fetare si kuvendet françeskane e jezuite, manastiret ortodokse, medresetë etj.
BKSH u përurua në vitin 1922, kohë gjatë së cilës kishte 6,000 vëllime, por u themelua si institucion shtetëror më 1920. Në atë kohë, si element i rëndësishëm për fondin e saj shërbeu fondi i bibliotekës së Komisisë Letrare Shqipe, krijuar në qytetin e Shkodrës në 1917-n. Në 1959-n ajo u vendos në varësi të Ministrisë së Kulturës, pasi më parë ishte pjesë e Institutit të Shkencave. Që prej vitit 1966, BKSH qëndron në një pjesë të ndërtesës së Pallatit të Kulturës.
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë: Çfarë është
Sigurisht që ndryshimet e pasviteve ’90 sollën edhe ndryshime në mënyrën se si funksiononte BKSH. Nëse më parë kishte kufizimeve për sigurimin e informacioneve dhe shfrytëzimn e literaturave përkatëse, pas kësaj, shfrytëzimi i bibliotekës ishte më i lehtë.
Me kalimin e viteve, pati përpjekje për të pasuruar fondin e BKSH me libra, artikuj akademikë, gazeta, revista, harta etj. Kujtojmë se së fundmi një pjesë e saj është e aksesueshme përmes e-albania, referuar situatës së Covid-19.
Pavarësisht këtyre elementëve, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë ka nevojë për më shumë investim, qoftë në infrastrukturë ashtu edhe në pasurimin e fondit të saj. Kujtojmë se në mars të vitit 2017, kati i nëndheshëm i BKSH u përfshi nga flakët si pasojë e një shkëndije elektrike dhe disa libra u dogjën.
Një vit më pas, saktësisht në qershor të 2018-s, BKSH shpalli gjendjen e emergjencës si pasojë e shiut të rrëmbyeshëm që mendohet se lagu mbi 12 mijë materiale. Për fat të mirë, Fondi i Vlerave të Rralla dhe Arkivi i Librit dhe i Periodikut Shqip nuk u prek nga shiu.
Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë: Çfarë/Si duhet të jetë
Për të krijuar një ide më të qartë se pavarësisht ndryshimeve pozitive që mund të ketë pasur, BKSH mbetet shumë larg asaj çfarë duhet të jetë dhe çfarë duhet të përfaqësojë, që të përmbushë kërkesat gjithnjë e në rritje të brezave të rinj, pse jo edhe t’i motivojë këta të fundit drejt leximit, nuk po shkojmë shumë larg për të marrë shembuj të tillë si: Biblioteca Apostolica – Romë, Bibliotheque Sainte-Genevieve – Paris, Trinity College Library – Dublin apo Real Gabinete Portugues de Leitura – Rio De Janeiro. Mjafton t’i drejtohemi Bibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës, vendosur në Prishtinë.
Godina e kësaj biblioteke është projektuar nga arkitekti nga Kroacia Andrija Mutnjakovic dhe u inagurua në nëntor të vitit 1982. Struktura përmban dritare zeniti dhe 99 kupola me përmasa të ndryshme. Kupola më e madhe në qendër të godinës shërben për t’i dhënë dritë hollit. Kupolat janë simbol i plisit të famshëm.
Stuktura e brendshme përmban dhoma leximi, dy të tilla, kapaciteti i të cilave është 300 dhe 100 persona si edhe mund të mbajë deri në 2 milionë volume.
Edhe në website-n, biblioteka në Prishtinë është lehtësisht më e aksesueshme dhe ka një dizajn më bashkëkohor.
Pallafaqimi i dy strukturave – së jashtmi dhe së brendshmi – asaj të Bibliotekës në Tiranë dhe asaj në Prishtinë nxjerr në pah problematikën e Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë. Nga sa patë më sipër, me gjasë së kushdo që do të vizitojë Prishtinën, qoftë ky edhe lexues jo i rregullt, do të ketë kuriozitetin të vizitojë godinën e bibliotekës. Vështirë të themi të njëjtën gjë për BKSH, godina e së cilës gjendet në një cep që “nuk bërtet” aspak “unë meritoj të vizitohem”. Sigurisht që marrëdhënia me bibliotekën shkon përtej sipërfaqes, përtej asaj çfarë duket së jashtmi, por nga ana tjetër nuk mund ta mohojmë rëndësinë e të paturit një ambient të përshtatshëm për të lexuar e studiuar, që nuk rrezikon të përmbyet nga një shi i rrëmbyeshëm apo të përfshihet nga flakët nga tensioni i lartë elektrik.
Për realizimin e këtij artikulli u shfrytëzuan burime si: Historiku i Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë, Historiku i Bibliotekës Kombëtare të Kosovës, Report Tv, The Guardian.
