Konkurset për fëmijë kanë qenë gjithnjë të pranishme dhe të diskutueshme. Nuk ka rëndësi nëse është një garë sportive, konkurs nëpër shkolla, spektakle televizive si “Gjeniu i Vogël”, “The Voice Kids”, rubrika “Power Kids” tek “E diela shqiptare” apo së fundmi “T’ka mami yll”, çdo program me fëmijët në qendër është delikat.
Çfarë na sjell ndërmend fjala "konkurrencë"? A është e gjithë konkurrenca një gjë e mirë? Si e dallojmë konkurrencën e dobishme dhe atë që mund të dëmtojë fëmijën? A janë të këshillueshme konkurset? Nëse po/jo, pse? Në vijim të këtij artikulli do të ndalemi te përfitimet dhe rreziqet e përfshirjes së fëmijëve nëpër konkurse dhe çfarë duhet bërë.
Shënim: Përfitimet dhe rreziqet në vijim u referohen vetëm konkurseve si gara sportive, konkurse me tema shkollore, gara këndimi, vallëzimi ose talente të tjera; nuk bëhet fjalë për organizime si “fotoja/veshja më e bukur” ose konkurse të ngjashme.
Mënyra se si një fëmijë ndërvepron dhe interpreton konkurset dhe konkurrencën varet nga mosha dhe ndryshimet sociale. Ndalemi fillimisht në aspektet negative të konkurrencës te fëmijët. Pse disa njerëz janë kundër?
Alfie Kohn, autor i “Asnjë konkurs: Çështja kundër konkurrencës” është i mendimit se “në një kulturë konkurruese, një fëmije i thuhet se nuk mjafton të jesh i mirë. Ai duhet të triumfojë mbi të tjerët. Por sa më shumë të konkurrojë, aq më shumë duhet të konkurrojë për t'u ndjerë mirë me veten. Por fitorja nuk ndërton karakter; thjesht e lejon një fëmijë të ngazëllohet përkohësisht.”
“Jo të gjithë mund të fitojnë një konkurs. Nëse një fëmijë fiton, një tjetër nuk mundet. Konkurrenca e çon fëmijën të ketë zili fituesit, të ndihet humbës[...]Fëmijët ndihen më mirë për veten kur punojnë me të tjerët sesa kur punojnë kundër tyre dhe vetëvlerësimi nuk varet nga fitimi i një testi drejtshkrimi ose një loje të vogël.” – thotë ai.
I ndjeri Franklin D. Roosevelt, ish-president i SHBA-së, ka thënë se “konkurrenca ka qenë e dobishme deri në një pikë të caktuar dhe jo më tej, por bashkëpunimi, gjë për të cilën duhet të përpiqemi sot, fillon aty ku mbaron konkurrenca”.
Arsye të tjera pse konkurset shihen si diçka negative përfshijnë se fëmijët ndihen në presion për të patur sukses ose mund të ndihen keq me veten dhe të mos kenë vetëvlerësim.
Por jo të gjithë mendojnë negativisht. Le të shohim disa mendime që janë në favor të konkurseve.
Jennifer Veale, themeluese dhe drejtoreshë ekzekutive e TrueCompetition.org, shkruan se “konkurrenca e shëndetshme i frymëzon fëmijët të bëjnë më të mirën e tyre – jo vetëm mjaftueshëm mirë. Kur ata konkurrojnë, do të bëhen më kureshtarë, do të hulumtojnë në mënyrë të pavarur dhe do të mësojnë të punojnë me të tjerët.”
Sipas saj, këto aftësi i përgatisin fëmijët për të gjitha llojet e situatave të ardhshme. Aftësia për të qenë konkurrues do t'u japë një avantazh të rëndësishëm.
Lyn Kendall, konsulente për fëmijë, thotë:
“Konkurrenca është e mirë për fëmijët. Është krejt normale që njerëzit të gjykojnë veten kundër të tjerëve, kështu që në këtë aspekt konkurrenca është mjaft e shëndetshme. Në një mjedis mbështetës, konkurrenca mund të mësojë një fëmijë të pranojë dështimin pa humbur vetëvlerësimin.”
Duket se një pikë i bashkon mendimet pro dhe kundër: konkurrenca e shëndetshme. Si arrihet?
Fillimisht, ka rëndësi edhe zgjedhja e garave në raport me aftësitë e fëmijëve për t’u përfshirë.
Një konkurrencë e bën të pashëndetshme mënyra si trajtohen konkurset. Prindërit duhet të punojnë me fëmijët që ata të kuptojnë se qëllimi i konkursit nuk është vetëm fitorja. Ata duhet të inkurajohen që ta shohin fitoren si bonus, jo si qëllim kryesor, në të kundërt mund të ndihen të dekurajuar.
Si prind, duhet të përpiqeni t'i mësoni fëmijës se konkurrenca është argëtuese, mund të mësojnë shumë prej saj dhe fitorja është thjesht qershia mbi tortë!
Të qenit në gjendje që të dallojnë se ku kanë gabuar dhe se mund të stërviten për t'u përmirësuar, mund t'i ndihmojë edhe për të ardhmen.
